Μουσείο, Αρχαιολογικό Θήρας

Το πρώτο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας ιδρύθηκε στις αρχές του 20ού αι., για να στεγάσει τα πλούσια ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές που διενεργούνταν στην αρχαία Θήρα από το 1896. Το κτίριο του πρώτου μουσείου καταστράφηκε από το μεγάλο σεισμό του 1956 και αντικαταστάθηκε, στη δεκαετία του 1960, από το κτίριο που στεγάζει και σήμερα την αρχαιολογική συλλογή, στα Φηρά. Ο κύριος όγκος της συλλογής του μουσείου προέρχεται από τις ανασκαφές στην αρχαία Θήρα και στην περιοχή γύρω από αυτήν. Η αρχαία Θήρα ήταν το μόνο αστικό κέντρο του νησιού από τον 9ο αι. π.Χ., όταν εγκαταστάθηκαν εδώ Λακεδαίμονες έποικοι, έως και την εξάπλωση του χριστιανισμού. Μαζί με τη Δήλο είναι οι δύο μεγαλύτερες σε έκταση ανασκαμμένες πόλεις των ιστορικών χρόνων στο χώρο του Αιγαίου. Στον προθάλαμο του μουσείου έχουν συγκεντρωθεί τα λιγοστά προϊστορικά εκθέματα της συλλογής. Προέρχονται από τις πρώτες ανασκαφές στο Ακρωτήρι και στη νησίδα Χριστιανά, στα νοτιοδυτικά της Σαντορίνης, και αποτελούν ένα πολύ μικρό δείγμα των προϊστορικών ευρημάτων που έχουν βρεθεί στο νησί. Ο κυρίως εκθεσιακός χώρος είναι μια μεγάλη συνεχόμενη αίθουσα σε σχήμα Γ, όπου εκτίθενται χρονολογικά τα ευρήματα από τον 8ο αι. π.Χ. έως τον 4ο αι. π.Χ. Στις προθήκες της αίθουσας αυτής μπορείτε να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της κεραμικής μέσα από την παραγωγή των κεραμικών εργαστηρίων που έχουν εντοπιστεί στη Θήρα. Διάσπαρτα στο χώρο εκτίθενται και τα σημαντικότερα γλυπτά της συλλογής. Στο πρώτο τμήμα της αίθουσας είναι συγκεντρωμένη η κεραμική των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων, που προέρχεται από το πρώιμο νεκροταφείο που ανασκάφηκε στην αρχαία Θήρα. Στις προθήκες θα δείτε αγγεία με γεωμετρική διακόσμηση, κυρίως αμφορείς, του λεγόμενου «θηραϊκού εργαστηρίου». Το χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των αμφορέων είναι το πλατύ χείλος και ο φαρδύς λαιμός. Τα γεωμετρικά σχήματα που θα δείτε ζωγραφισμένα στα αγγεία αποδίδονται με μεγάλη ακρίβεια. Χαρακτηριστικό του θηραϊκού εργαστηρίου είναι ότι διατηρεί τη γεωμετρική διακόσμηση μέχρι και τον 7ο αι. π.Χ., όταν στις άλλες περιοχές της Ελλάδας έχει ήδη αντικατασταθεί από διακοσμητικά θέματα του ανατολίζοντος ρυθμού. Εκτός από τα καθαρά γεωμετρικά σχήματα, στη διακόσμηση αυτών των αμφορέων θα δείτε επίσης φυτικά κοσμήματα και πουλιά, ενώ στα μεταγενέστερα αγγεία συνηθισμένο μοτίβο είναι ο ρόδακας στο κέντρο μιας μετόπης. Εξαιρετικά σημαντικός είναι ο ανάγλυφος πίθος μεγάλου μεγέθους, των αρχαϊκών χρόνων, που εκτίθεται σε αυτό το σημείο, στο μέσο της αίθουσας. Είναι ο μοναδικός αυτού του είδους που έχει βρεθεί στη Θήρα. Στο λαιμό του αγγείου εικονίζεται ένας κύκνος, ενώ στο σώμα άρματα με αναβάτες που τα σέρνουν φτερωτά άλογα. Στην ίδια περίοδο ανήκουν και οι μαρμάρινοι κορμοί κούρων που θα δείτε στη συνέχεια. Χρονολογούνται από τα τέλη του 7ου αι. π.Χ. Το αρχικό τους ύψος πρέπει να ξεπερνούσε τα δύο μέτρα και πιθανόν να είχαν χρησιμοποιηθεί ως σήματα τάφων, αφού βρέθηκαν στο νεκροταφείο της αρχαίας Θήρας. Με τη χαρακτηριστική κόμμωση που θυμίζει τα αιγυπτιακά αγάλματα, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της δαιδαλικής πλαστικής. Οι μελετητές τα αποδίδουν σε εργαστήριο της Νάξου. Σε μια επιτοίχια προθήκη εκτίθεται μόνο του ένα ακόμη σημαντικό εύρημα της ίδιας περιόδου. Πρόκειται για ένα πήλινο ειδώλιο γυναίκας που από την κίνηση των χεριών της χαρακτηρίζεται ως θρηνωδός. Η απόδοση του κορμού, της κόμμωσης και των χαρακτηριστικών του προσώπου παραπέμπουν στην αιγυπτιακή τέχνη. Τα χρώματα του ειδωλίου διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, ακόμη και στις λεπτομέρειες του προσώπου, γεγονός σπάνιο για πήλινα ειδώλια. Στη συνέχεια εκτίθενται ευρήματα κεραμικής του 6ου αι. π.Χ., ανάμεσα στα οποία κυριαρχούν τα μελανόμορφα αγγεία που βρέθηκαν στο νεκροταφείο της αρχαίας Θήρας και προέρχονται από την Αττική. Αξίζει να προσέξετε το μελανόμορφο αττικό αμφορέα που φέρει στα χείλη χαραγμένο το όνομα του νεκρού στον οποίο ήταν αφιερωμένο το αγγείο. Η πολυπρόσωπη παράσταση στη μία όψη του αγγείου απεικονίζει την Αθηνά και τον Ηρακλή να ιππεύουν τέθριππο, ενώ στο βάθος διακρίνονται ο Απόλλωνας και η Άρτεμη. Προσέξτε ακόμη μια κατάκοσμη μελανόμορφη κύλικα: εξωτερικά παριστάνονται σκηνές μάχης με άρματα, ενώ εσωτερικά απεικονίζεται ο Ποσειδώνας να νικά το γίγαντα Πολυβότη. Τη σκηνή περιστοιχίζουν έξι πλοία. Το τελευταίο τμήμα της αίθουσας περιλαμβάνει μια προθήκη με πήλινα ειδώλια διαφόρων εποχών, καθώς και μερικά γλυπτά της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, κυρίως προτομές. Στο τέλος της πρώτης αίθουσας, μια πόρτα οδηγεί στο αίθριο του μουσείου, όπου εκτίθενται γλυπτά, αρχιτεκτονικά μέλη και μεγάλα αγγεία διαφόρων εποχών. Ανάμεσά τους θα δείτε επιτύμβιους κυβόλιθους που φέρουν επιγραφές, ανδριάντες Ρωμαίων ευγενών και πίθους μεγάλου μεγέθους. Ξαναγυρίζοντας στο εσωτερικό του μουσείου, μετά το αίθριο, μπορείτε να επισκεφθείτε την τελευταία αίθουσα του μουσείου, που φιλοξενεί έργα πλαστικής και ειδώλια της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής. Οι υπεύθυνοι έχουν εξαγγείλει ότι θα γίνει επανέκθεση των ευρημάτων του μουσείου και θα προστεθούν σημαντικά νέα ευρήματα, όπως το υπερφυσικού μεγέθους άγαλμα στον τύπο της Ηρακλειώτισσας που βρέθηκε πρόσφατα. Εξωτερική άποψη του Αρχαιολογικού Μουσείο Θήρας, στα Φηρά της Σαντορίνης.